วันสมโภชพระคริสต์แสดงองค์ (the Epiphany of the Lord) (ภาษากรีก : epiphaneia หรือ theophaneia แปลว่า “การปรากฏ หรือ การแสดงพระองค์ของพระเจ้า)  เป็นวันฉลองแรกเริ่มถึงการ
บังเกิดของพระเยซูเจ้าของพระศาสนจักรตะวันออก  ในสมัยโบราณคำว่า “epiphany” หมายถึงกา ร
ปรากฏองค์ของเทพเจ้าให้มนุษย์ได้เห็น  หรือ  การเยี่ยมเยียนอย่างสง่าของผู้ปกครองซึ่งได้รับการ
เคารพนับถือเฉกเช่นเทพเจ้ายังอาณาจักรที่เขาปกครอง

         หลักฐานเก่าแก่ที่สุดซึ่งเกี่ยวข้องกับวันฉลองนี้  มาจากงานเขียนของนักบุญเคลเมนต์แห่ง
อเล็กซานเดรียซึ่งเขียนในตอนต้นศตวรรษที่ 3 ว่า ผู้ที่ติดตามบาสิลิแดส (Basilides) ซึ่งเป็นพวก Gnostic ฉลองพระเยซูเจ้าทรงรับพิธีล้าง ซึ่งพวกเขาถือว่าเป็นเหตุการณ์ที่พระบุตรของพระเจ้าทรงบังเกิดมาในโลกอย่างแท้จริง ( พวกเขาเชื่อว่าการรับเอากายของพระวจนาตถ์ในธรรมชาติมนุษย์ของพระเยซูเจ้าเกิดขึ้น เมื่อพระองค์
ทรงรับพิธีล้างที่แม่น้ำจอร์แดน)  เป็นไปได้ว่าวันสมโภชพระคริสต์แสดงองค์ ในพระศาสนจักรตะวันออก
เป็นปฏิกิริยาที่ต่อต้านวันฉลองของพวก Gnostic โดยพระศาสนจักรตะวันออกเน้นการฉลองไปที่การบังเกิดของพระเยซูเจ้า

         การที่พระศาสนจักรตะวันออกสมโภชพระคริสต์แสดงองค์ในวันที่ 6 มกราคม เชื่อว่าน่าจะเป็นการฉลองเพื่อทดแทนการฉลองวันเกิดของเทพเจ้า Aion (เทพเจ้าแห่งเวลาและนิรันดร)    ที่เมืองอเล็กซานเ ดรีย อียิปต์ ซึ่งฉลองระหว่างวันที่ 5-6 มกราคม ในระยะแรกพระศาสนจักรตะวันออกฉลองทั้งการบังเกิด
และการรับพิธีล้างของพระเยซูเจ้าในวันนี้  และถือเป็นวันสำคัญที่จะประกอบพิธีศีลล้างบาป   นอกจากน ั้น วันฉลองนี้ยังระลึกถึงอัศจรรย์ครั้งแรกของพระเยซูเจ้าที่เมืองคานา ซึ่งพระองค์ทรงเปลี่ยนน้ำให้กลายเป็น
เหล้าองุ่น อันเป็นการเผยแสดงพระสิริรุ่งโรจน์ของพระองค์ (เทียบ ยน 2:11) การระลึกถึงอัศจรรย์ของพระเยซูเจ้าประการนี้ อาจ จะเป็นเรื่องราวที่ทดแทนตำนานของคนต่างศาสนา ซึ่งเล่าว่าในคืนวันที่ 6  มกราคม  บ่อน้ำพุจำนวนมากจะไหลออกมาเป็นน้ำ
องุ่นแทนที่จะเป็นน้ำบริสุทธิ์

         กลางศตวรรษที่ 4 พระศาสนจักรตะวันออกเริ่มฉลองวันที่ 25 ธันวาคม  เป็นการฉลองการบังเกิดของพระเยซูเจ้าและการ
นมัสการของโหราจารย์  และวันที่ 6 มกราคม ยังคงเป็นการฉลองพระเยซูเจ้าทรงรับพิธีล้างและอัศจรรย์ที่เมืองคานา โดยมีพิธี
โปรดศีลล้างบาปแก่คริสตชนใหม่ ในขณะที่พระศาสนจักรตะวันตกสมโภชพระคริสต์แสดงองค์โดยเชื่อมโยงกับการมานมัสการ
ของโหราจารย์ในวันที่ 6 มกราคม

       J.A. Jungmann ได้กล่าวว่า “ธรรมล้ำลึกแห่งการรับเอากายเป็นมนุษย์ของพระเยซูเจ้าถูกเน้นทั้งในวันพระคริสตสมภพและวันพระคริสต์แสดงองค์ ดังนี้ คือ  วันพระคริสตสมภพเน้นที่การเสด็จลงมาบังเกิ ด
เป็นมนุษย์อย่างยากจนของบุตรพระเจ้า ขณะที่วันพระคริสต์แสดงองค์เน้นที่องค์พระบุตรของพระเจ้าได้
แสดงพระสิริรุ่งโรจน์ของพระองค์แก่โลก”

         การเรียกวันสมโภชนี้ว่าวันฉลองพญาสามองค์ทำให้เกิดความเข้าใจผิด เพราะวันสมโภชนี้ไม่ได้จัด อยู่ในวันฉลองนักบุญ แต่เป็นวันฉลองของพระเยซูเจ้า (การแสดงพระองค์ต่อโลก)

         พระวรสารบันทึกไว้เพียงว่ามีโหราจารย์จากทิศตะวันออกมานมัสการพระเยซูเจ้า  (มธ 2:1-12)  แต่ไม่ได้บอกว่ามีกี่ค น  ออริเจน (Origen) เป็นคนแรกที่ระบุว่ามีโหราจารย์ 3  ท่าน  ซึ่งท่านอาจจะสันนิษฐานจากของขวัญ  3 ชิ้น ที่โหราจารย์นำมา
ถวายแด่พระองค์ Caesarius แห่ง Arles ในศตวรรษที่ 6 ได้บอกว่าผู้ที่มานมัสการพระเยซูเจ้าทั้ง 3 ท่านเป็นกษัตริย์ ในศตวรรษที่ 9 ได้ระบุด้วยว่าทั้งสามท่านมีชื่อว่า Caspar, Melchoir และ Balthazar

         ตอนปลายสมัยกลางมีธรรมเนียมการเสกบ้านในวันสมโภชพระคริสต์แสดงองค์ โดยใช้น้ำเสกและกำยานและมีธรรมเนียม
เขียนอักษร C M B ที่ประตูบ้าน  ซึ่งหนังสือจารีตโรมันในสมัยนั้นอธิบายว่าตัวอักษรเหล่านี้เป็นชื่อย่อของโหราจารย์ทั้งสาม  แต่
ยังมีการตีความอีกแบบหนึ่งว่า อักษรทั้งสามเป็นตัวย่อของคำในภาษาละตินว่า “Christus mansionem benedicat” ซึ่งแปลว่า “ขอพระคริสตเจ้าทรงอวยพรที่อยู่อาศัย”

       มิสซาของวันสมโภชนี้เน้นว่าพระเยซูเจ้าทรงเป็นกษัตริย์ และพระผู้ช่วยให้รอดของมนุษย์ทุกคนในโลก ซึ่งเราพบได้ใน
บทอ่านจากพระวรสาร (มธ 2:1-12)

     การมาเข้าเฝ้าพระเยซูเจ้าของโหราจารย์เป็นจุดเริ่มต้น ที่ทำให้คำทำนายของประกาศกอิสยาห์
ในบทอ่านที่ 1 สำเร็จไป (อสย. 60:1-6) “เยรูซาเล็มเอ๋ย จงลุกขึ้นฉายแสง  เพราะว่าความสว่าง
ของเจ้ามาแล้ว  และพระสิริรุ่งโรจน์ของพระเจ้าขึ้นมาเหนือเจ้า... บรรดาประชาชาติจะมายังความ
สว่างของเจ้า และพระราชาทั้งหลายมาสู่ความสดใสของเจ้า”

         ความรอดพ้นที่พระเจ้าประทานให้สำหรับนานาชาติในเยรูซาเล็มใหม่ (เป็นคำเปรียบเทียบ หมายถึงพระศาสนจักร)  ได้ถูกกล่าวถึงในบทอ่านที่ 2 (อฟ 3:2-6)  “คนต่างชาติเข้ามามีส่วนร่วม
ในกองมรดกเดียวกัน ร่วมเป็นกายเดียวกัน ร่วมรับพระสัญญาเดียวกันในพระคริสตเยซูอาศัยข่าวดี”

         เพลงเริ่มพิธีให้ภาพการเสด็จมาและการปกครองในฐานะกษัตริย์ของพระเยซูเจ้า “พระผู้ทรงเป็นเจ้าปกครองเสด็จมาแล้ว”
ชุมนุมคริสตชนผู้มาร่วมพิธีมิสซาร่วมใจกับโหราจารย์จากทิศตะวันออกที่มานมัสการพระเยซูเจ้าในบทเพลงอัลเลลูยา    และบท
เพลงรับศีลว่า “พวกเราได้เห็นดาวประจำพระองค์ขึ้น จึงพร้อมใจกันมาเพื่อนมัสการพระองค์”

         ในบทนำขอบพระคุณของวันสมโภชนี้กล่าวถึง  พระเยซูเจ้าทรงเป็นพระผู้กอบกู้โลกและแสงสว่างส่องนานาชาติ  “วันนี้
พระองค์ทรงเผยแสดงให้ข้าพเจ้าทั้งหลายได้เห็นแผนการกอบกู้มนุษยชาติ ในองค์พระคริสตเจ้า ผู้ทรงเป็นความสว่างส่องนานาชาติ เมื่อพระองค์ท่านทรงแสดงองค์ในรูปมนุษย์ผู้รู้ตาย  ก็ทรงบันดาลให้ข้าพเจ้าทั้งหลายได้
รับชีวิตมิรู้ตาย”

         ในบทแทรกของวันสมโภชพระคริสต์แสดงองค์ในบทขอบพระคุณ (บทเสกศีล) แบบที่หน ึ่งทำให้เราเห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างวันสมโภชพระคริสตสมภพกับวันสมโภชพระคริสต์
แสดงองค์อย่างชัดเจน  “ข้าพเจ้าทั้งหลายพร้อมใจกันเฉลิมฉลองวันศักดิ์สิทธิ์ยิ่ง  ที่พระบุต ร
พระองค์เดียวซึ่งร่วมพระสิริรุ่งโรจน์กับพระองค์ตั้งแต่นิรันดร ทรงปรากฏเป็นมนุษย์ในร่างกาย
ที่แลเห็นได้แท้จริง”

         สำหรับพระศาสนจักรในประเทศไทย   เราไม่ได้สมโภชพระคริสต์แสดงองค์ตรงวัน   วันสมโภชนี้ถูกเลื่อนไปฉลองในวัน
อาทิตย์ระหว่างวันที่ 2-8 มกราคม
 
         ข้อสังเกต ถ้าวันสมโภชนี้ฉลองหลังวันที่  6 มกราคม  วันฉลองพระเยซูเจ้าทรงรับพิธีล้างในปีนั้นจะถูกเลื่อนไปฉลองใน
วันจันทร์ถัดจากวันสมโภชพระคริสตแสดงองค์